Heer op de weg en Meester in het terrein

Geloof het of niet: de karakteristieke Mercedes-Benz G-Klasse wordt al vanaf februari 1979 geleverd. Sindsdien zijn er over de hele wereld zo’n 200.000 exemplaren van deze robuuste terreinauto verkocht en het einde is nog lang niet in zicht. Het was zeker niet de eerste vierwielaandrijving voor Mercedes-(Daimler)-Benz. Want zoals zo vaak krijgen of claimen andere fabrikanten het predicaat ‘uitvinder’ en blijft de meestal bescheiden groep van technici uit het Stuttgartse onopgemerkt met een stuk onaangeroerde historie waar we als Mercedes-Benz rijder trots op moeten zijn.

Ver voordat de Landrovers of Willies Jeeps met de vierwielaandrijving kwamen of Honda met vierwielbesturing introduceerde Paul Daimler al in 1909 de Daimler (Mercedes) Dernburg, de eerste vierwielaangedreven productiewagen met ook nog eens een even revolutionaire besturing op alle vier wielen. Met een voor 1909 adembenemende snelheid van veertig kilometer per uur wist de 35 pk sterke viercilindermotor de vierton wegende kolos hellingen te laten nemen tot 25 procent. De toenmalige Duitse staatssecretaris bestelde de auto’s voor de Duitse koloniën in Zuidwest Afrika, het tegenwoordige Namibië. De Daimler Dernburg bleek in de praktijk driemaal zo snel als een geoefend ruiter. De Daimler legde een zware route van ruim zeshonderd kilometer in vier dagen af, waar het tot dat moment twaalf dagen duurde om diezelfde bestemming te paard te bereiken.

Mercedes-Benz G 1 – G 5 
Als er ooit een standaardwerk verschijnt over de honderdjarige historie van de vierwielaandrijving, zullen daarin ook niet ontbreken de Mercedes-Benz G 1 uit 1926, de Personen-Geländewagen G 4 uit 1933 en de ‘Offene Tourenwagen’ respectievelijk ‘Sportwagen’ G 5. De G 5 was een opvallende verschijning en vierde zijn debuut in 1937 en werd aangeprezen als de ideale auto voor de jacht. In feite hebben wij het hier over de voorloper van de huidige Mercedes-Benz terreinauto’s.

Unimog
Vanaf de jaren vijftig maakt de Unimog furore als ongekend veelzijdig ‘werkpaard’. Want dankzij zijn voortreffelijke terreineigenschappen is de Unimog wereldwijd befaamd. Extreem off-road werk is hem op het lijf geschreven. De Unimog is een vrachtwagentje, aanvankelijk geproduceerd door Boehringer. Het ontwerp dateert van kort na de Tweede Wereldoorlog. De Unimog werd kort na zijn introductie overgenomen door Mercedes-Benz. De naam komt van het Duitse UNIversal MOtor Gerät (“universele motor machine”).

De Unimog was aanvankelijk bedoeld als langzaam rijdend landbouwvoertuig waarmee men op het land kon werken, en werktuigen kon aandrijven en transporteren. Ook kon de Unimog als auto worden gebruikt. Hij heeft een zeer hoge bodemvrijheid en een flexibel frame, en kan in zeer oneffen terrein rijden. Daarom wordt hij ook door verschillende legers gebruikt.
Albert Friedrich ontwierp het eerst model en tekende een overeenkomst met Erhard & Söhne in Schwäbisch Gmünd. De ontwikkeling begon op 1 januari 1946 en het eerste prototype werd in augustus 1948 op een landbouwtentoonstelling in Frankfurt gepresenteerd. De spoorbreedte was zo groot als twee rijen gepote aardappelen. De eerste serie werd door Boehringer gebouwd en wel om twee redenen. Allereerst hadden Erhard & Söhne niet de capaciteit om Unimogs te bouwen. Bovendien mocht Daimler-Benz destijds van de geallieerden nog geen vierwiel aangedreven voertuigen bouwen. In 1951 nam Mercedes-Benz de productie over. De Unimog werd voortaan in Gaggenau gebouwd. Vanaf 1953 versierde de Mercedesster de grille van de Unimog.

G-Klasse
Een ander historisch hoogtepunt is natuurlijk de G-Klasse die in februari 1979 werd gepresenteerd. We kennen hem in verschillende uitvoeringen, waarvan sommige wereldvermaard zijn geworden. Denk maar aan de G 230 ‘Pausmobiel’ met de glazen opbouw voor Paus Johannes Paulus II, waarvoor uw scribent ooit nog eens als medewerker van Mercedes-Benz Nederland de glazen opbouw mocht verzorgen voor het pausbezoek aan Nederland in 1985. Natuurlijk hebben we nog meer bijzondere G-Klasses in Nederland geleverd: denk bijvoorbeeld aan de vierduizend voertuigen voor defensie! Maar ook de G-Klasse aan het Koningshuis voor Mr. Pieter van Vollenhoven, die het liefst naast zijn luxe auto (BMW en later Mercedes-Benz S-Klasse) in een Mercedes-Benz G-Klasse rijdt.

De G-Klasse was niet alleen de voorloper van de moderne SUV (Mercedes-Benz ML en GL, Porsche Cayenne, Volkswagen Touareg etc.), maar legde tevens de basis voor de geavanceerde vierwielaandrijving.

In 1979 was het allemaal simpel: de 240 GD en 300 GD met een dieselmotor en de 230 G en 280 GE met een benzinemotor. De ‘G’ stond voor ‘Gelände’ (terrein), de ‘D’ voor diesel en de ‘E’ voor ‘Einspritz’ (benzine-inspuitmotor). Deze nieuwe serie stond bekend onder het interne Baumusternummer G 460. Bekende motoren uit de nieuwe 123-serie. En om aan individuele wensen van klanten te kunnen voldoen, waren de terreinauto’s leverbaar met twee wielbases (240 en 285 cm) en drie carrosseriemodellen (open wagen, gesloten wagen en stationwagen). Bovendien kon de klant kiezen uit een vierwielaandrijving (4 x 4) en – onbegrijpelijk – een tweewiel achteraandrijving (4 x 2). In het Oostenrijkse plaatsje Graz richtten Daimler-Benz AG en Steyr-Daimler-Puch (u leest het goed: tussen Steyr en Puch staat ‘Daimler’, ooit eens een wapenfeit van Paul Daimler!) gezamenlijk een onderneming op voor de productie van terreinwagens. De aggregaten werden zoals geschreven overgenomen uit de productie van Mercedes-Benz. De productie van de gemeenschappelijk ontwikkelde chassis en carrosserieën, alsook de eindmontage van de wagens vindt nog steeds plaats bij Geländefahrzeug GmbH in speciaal hiervoor nieuw ingerichte fabriekshallen in Graz.

De G-Klasse kreeg standaard de geheel gesynchroniseerde mechanische wisselbak uit de Bremer bestelwagenserie. De tegen meerprijs te leveren automatische 4-versnellingsbak met koppelomvormer was een oude bekende van de uit Düsseldorfer bestelwagens en autobusjes. De verdeelbak met twee assen waren echter van het fabricaat Steyr-Daimler-Puch. Op gewone wegen wordt alleen de achterwielaandrijving gebruikt en in zwaarder terrein wordt in eerste instantie de voorwielaandrijving erbij geschakeld en indien nodig de terreinversnelling, waarbij een extra overbrenging het koppel aan de wielen vergroot. Zowel de terrein-, als wegversnelling zijn gesynchroniseerd; alle overbrengingen kunnen met een enkel hendel onder het rijden worden ingeschakeld. Iets waar de concurrentie toentertijd jaloers op was. Tegen meerprijs kon de klant differentieelsloten bestellen; een goed systeem dat bij inschakeling de beide steekassen van de achteras of vooras 100% met elkaar koppelde, waardoor voorkomen werd dat één wiel van de betreffende as door zou slippen. Het chassis is als een gelast ladderchassisraam geconstrueerd met een grote stijfheid tegen buiging en torsie. De langsliggers zijn samengesteld uit twee in elkaar gestoken U-profielen, die samen een kokerbalk-profiel vormen. De carrosserie van de G is vervaardigd van hoogwaardige carrosseriestaalplaat en wordt als een afzonderlijke eenheid op het chassis bevestigd. De bodemplaat is samengelast met paravent, voorruitframe, zijwanden en het dak. Samen met de scharnierend opgehangen zij- en achterportieren vormen ze de zitplaats- en laadruimte. De voorbouw, bestaande uit de wielkuipen, voorste dwarsverbinding en met bouten bevestigde voorspatschermen, is op zijn beurt weer met bouten aan de carrosserie bevestigd. Daardoor is het mogelijk bij plaatwerkschade de defecte delen gemakkelijk en snel te verwisselen. De met de motorkap gecompleteerde carrosserie wordt met acht rubber blokken op het chassisraam gemonteerd.

Een woord over de vormgeving
We kunnen het allemaal beamen, maar een kind van vier tekent op papier vlekkeloos een Mercedes-Benz G-Klasse. Een compliment. Maar daarmee win je in het algemeen niet de harten van 4×4-rijders. In 1979 was dat anders. De auto’s waren hoekiger zoals ook de concurrentie met de Land Rover, Jeep en Toyota voorop. Inmiddels is er veel veranderd en nieuwe doelgroepen hebben zich aangekondigd en stappen graag naar een zogenaamde SUV, terreinwagens die een moderner vormgeving hebben. Echter heeft u ook stilgestaan bij het feit dat het hoekige vele voordelen heeft? Vooral een G-Klasse heeft door de rechtlijnige, overwegende hoekige vormgeving een vereiste overzichtelijkheid. De naar voren aflopende, vlakke motorkap en de rechthoekige voorspatschermen geven een goed zicht op de rijbaan en maken in het terrein haarscherp sturen mogelijk. Door de vlakke zijwanden, zonder uitsteeksels kan men ook de breedte van de wagen goed schatten.

Interieur
Bij de eerste G’s, de G 460-serie, hebben alle varianten een uniforme interieuruitvoering. Een bijna haast aandoenlijke eenvoud, zou je tegenwoordig zeggen, van een leuke oldtimer. Bij de bekleding van de stoelen kan men kiezen tussen bruin en zwart. De niet beklede carrosseriedelen in het interieur zijn gelakt in de lakkleur van de wagen. Een echte verademing naar ‘back to basic’. De bovenkant van het dashboard onderlangs de voorruit bestaat uit dofzwart gelakte staalplaat. Het instrumentenpaneel is als een soort rechthoekige doos in de bovenrand van het dashboard vóór de bestuurder opgesteld. Hierin bevinden zich de snelheidsmeter, combi-instrument, klok en diverse controlelampjes. Een tweespaaks stuurwiel maakt de charme van deze eerste G-Klasse compleet.

Motoren
Als krachtbron worden motoren uit het bestaande Mercedes-Benz programma gemonteerd, die wegens hun bekende eigenschappen, na enkele kleine wijzigingen met het oog op de inbouw en de gebruiksomstandigheden, ook uitstekend geschikt zijn voor terreinwagens met hun zeer wisselvallige belastingen. De prachtige OM 616 viercilinder dieselmotor met een cilinderinhoud van 2,4 liter en een motorvermogen van 53 kW (72 pk) en een maximaal koppel van 137 Nm (14 mkg) bij 2400 toeren per minuut. Het is een motor om van te smullen die zich niet gek laat maken door hoge snelheden, maar wel enorm goed presteert in het terrein. De bekende vijfcilinder diesel OM 617 met 80 pk en de viercilinder benzinecarburateur motor M 115 (102 pk) en de zescilinder inspuitbenzinemotor M 110 E (150 pk) completeren het aanbod.

Verdeelbak
De G-Klasse met vierwielaandrijving is voorzien van een verdeelbak met twee assen. Deze is aan het ladderchassis gemonteerd en via een korte tussenas verbonden met de geheel gesynchroniseerde vierversnellingsbak. Een automaat is tegen meerprijs te leveren. In de verdeelbak bevinden zich twee stel tandwielen en de voor het schakelen vereiste schakelorganen, die het inschakelen van de voorwielaandrijving, alsook van de wegversnelling met een overbrenging van 1 : 1 en een terreinversnelling (lage gearing) met een overbrenging van 2,14 : 1 mogelijk maken. Alle schakelhandelingen wordt met slecht één handel bediend. Zeer bijzonder was het feit dat zowel voorwielaandrijving, alsook de terreinversnelling onder het rijden in- en uitgeschakeld kunnen worden. De verdeelbak kan tevens voorzien worden van een P.T.O (Power Take Off). Deze krachtafnemer kan zowel stilstaand als onder het rijden aggregaten aandrijven zoals sproei-installaties, landbouwmachines en bosbouwmachines. Het maximaal af te geven vermogen van de P.T.O. bedraagt 60 pk.

Het rijden
Wat een beleving. Gewoon subliem. Je zit hoog op de bok en overziet het verkeer. De ontwikkelingsafdeling die al in 1972 met het concept begon, heeft zich aanzienlijke moeite getroost een terreinwagen te produceren, waarop weinig of niets valt aan te merken. Je zult dan ook nergens op echte onvolkomenheden stuiten. Een neus die het zand induikt, een achtersteven die per abuis een zandrug ingaat: bij de G betekent dat niet per definitie schade. De bumpers zijn uitermate stevig van constructie, zowel voor als achter. De uitlaatpijp is goed beschermd opgehangen en aan de voorkant een speciale plaat dat de onderkant beschermt. De G kan angstwekkende hellingshoeken aan: zijwaarts zelfs 54%. Voorwaarts kan hij in ‘een laag’ een helling van 80% beklimmen. De in- en uitloophoek voor is 36 graden, achter 31 graden. De doorwaaddiepte bij een standaardmodel is 60 centimeter. De lange veerwegen zorgen ervoor dat elk wiel bijna permanent zijn aandrijving op de ondergrond kwijt kan. En wat een feest in het terrein met dat pookje voor de tussenbak: stand ‘S’ voor de ‘Strasse’ met alleen achterwielaandrijving en stand ‘GA’ voor ‘Gelände Allrad’, waarbij de vier wielen en de terreinversnelling zijn ingeschakeld (lage gearing). De G ploegt door het moeilijkste terrein alsof het niets is. De wagen is capabel, neen superieur in het terrein. Daarbij is ook comfort een sterke troef. Waar je ook rijdt, door modder, over zand, op kinderkopjes, het veersysteem vlakt alles onverstoorbaar uit.

Een lange G-historie in vogelvlucht
Voor nog meer comfort introduceert Mercedes-Benz in 1990 Baureihe G 463. De markante vormgeving blijft. Een permanente vierwielaandrijving, nieuwe zescilindermotoren en een nieuwe facelift doen wonderen. De karakteristieke trekknoppen van de differentieelsloten maken plaats voor twee tuimelschakelaartjes op het dashboard, die een elektrische bediening van de sperren mogelijk maakt. Ook siert op het dashboard een tuimelschakelaartje dat het ABS-remsysteem kan uitschakelen. Luxe en comfort gaan met dit type hand in hand. Het echte werkpaard wordt vervangen door een model dat twee werelden verenigd: het werken in het terrein, en het laten toeren van een rijdende salon op het Hollandse asfalt. Toch zou de G 460 niet echt bij de komst van deze luxe G 463 verdwijnen. Een jaar later wordt als opvolger van de G 460 de G 461 Baureihe geïntroduceerd, waarbij voorlopig de multifunctionele mogelijkheden voor speciale doelgroepen (overheid, bos- en landbouw, defensie) aangeboden blijft in deze aparte serie.

Interne concurrentie?
De G-Klasse is niet alleen de voorloper van de moderne SUV, maar legde tevens de basis voor de geavanceerde vierwielaandrijving zoals we die nu aantreffen in huidige 4-Matics van het luxe personenwagensegment. Echte insiders weten het: de G-Klasse heeft geen opvolger en hij blijft nog voor lange tijd in productie. Naast de Mercedes-Benz G 320 CDI, G 500 en G 55 AMG staan nu ook de veel modern ogende allrounders zoals de ML (vanaf 1997) en GL (vanaf 2006) op het leveringsprogramma. Het zijn de bekende SUV’s (Sport Utility Vehicle) van Mercedes-Benz, gebouwd voor een nieuwe doelgroep klanten.

De G heeft inmiddels allang bewezen een uniek voertuig te zijn, dat in vele opzichten geen concurrentie heeft te duchten en ongevoelig is voor tijdsgebonden modetrends. Toen in 1979 de G-Klasse werd geïntroduceerd luidde het unanieme commentaar van de vakpers: “Een technisch meesterwerk”. De 4×4-rijders bij de MB Terreinwagen Club Nederland kennen deze waardering als geen ander. En uit de mond van Frans en Frans-Jan Willebrands van de Mercedes-Benz dealer Victoria in Rotterdam en in 1980 de oprichters van de Mercedes-Benz G-Club, de voorloper van de Mercedes-Benz Terreinwagen-Club ‘Grand Masters’ die op zijn beurt is overgegaan in de MB Terreinwagen Club Nederland: ‘Dit zijn nu echte auto’s voor liefhebbers!’

Robert Scheerboom